نیاز به 3 برابر کردن بودجه پژوهش برای یک پله ارتقای رتبه تولید علم
تاریخ انتشار: ۱ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۱۳۸۴۴۱
خبرگزاری آریا - رئیس مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام(Isc) با اشاره به اینکه در برنامه هفتم توسعه دستیابی به رتبه 14 جهانی تولید علم هدفگذاری شده است، گفت: بررسیها نشان داده که دستیابی به رتبه 14 در وب آو ساینس، با یک و نیم تا دو برابر کردن بودجه و امکانات میتواند محقق شود؛ ولی در اسکوپوس برای پشت سر گذاشتن برزیل و دستیابی به رتبه 14 باید تقریباً بودجه پژوهش را 3 برابر کنیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
به گزارش خبرگزاری آریا، سیداحمد فاضلزاده در نشست علمی تخصصی با عنوان «نقش دانشگاهها در نظام حکمرانی و توسعه کشور؛ دوگانه مقالهمحوری یا مسئلهمحوری» که در مرکز پژوهشهای توسعه و آیندهنگری برگزار شد، به تاکید مقام معظم رهبری بر اینکه هدف اصلی مقالات باید حل مسائل کشور باشد، اشاره کرد و گفت: موقعی که با یک مسئله مواجه میشویم، دو منشأ باید داشته باشد که منشأ نیاز و دیگری حل مسئله است. غیر از این ورود به صحنه، کار عبثی است. بنابراین در این دوگانه، اول باید مسئلهمحوری، بعد مقاله محوری قرار گیرد.
وی با بیان اینکه در دنیا دانشگاهها تنها یک نوع نیستند، گفت: دانشگاه هاروارد و... به مرزهای دانش میپردازند، ولی در دانشگاه «جورجیاتک» سهم پتنت بیشتر است. استراتژی این دانشگاه این است که با صنایع بیشتر کار کند. بنابراین باید ببینیم چه دانشگاه و چه صنعتی داریم و قابلیتهای آنها چیست.
رئیس مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، خاطر نشان کرد: چارچوب دانشگاههای ما در کشور معمولاً یک شکل است و با نوع صنایع و زیرساختهایی که داریم، فعلاً خروجی آن همین است که میبینیم؛ مگر اینکه عناصری در این بخش تغییر کند.
وی اظهار کرد: این بحثهای مقالهمحوری و مسئلهمحوری در کشورهای پیشرفته هم مطرح است، ولی سطح آنها تفاوت دارد. این یک چالش جهانی است و یک سری دلایل آن مربوط به دانشگاه و یک سری دلایل مربوط به خارج از دانشگاه است.
فاضلزاده با بیان اینکه تعداد مقالات شاخص است که در رقابتهای بینالمللی اهمیت دارد، گفت: زحماتی که در سالهای اخیر برای افزایش تعداد مقالات کشیده شده است، جای تقدیر دارد. قبل انقلاب تعداد مقالات ثبت شده کشور کمتر از 500 مقاله بود، ولی امروز صحبت از حدود 80 هزار مقاله در سطح بینالمللی است.
وی با اشاره به یک تصور غلط در کشور، گفت: یکی از تصورات غلطی که در کشور در مورد سطوح توسعه فناوری وجود دارد، این است که تصور میکنیم دانشگاه باید تا مرحله نهایی یک محصول را توسعه دهد، در صورتی که در هیچ کجای دنیا اینگونه نیست و معمولا در دانشگاههای بزرگ دنیا نیز دانشگاهها تا TRL 3 را پیش میبرند. مابقی بخشها باید این توسعه را ادامه دهند. فشاری که در حال حاضر بر روی دانشگاهها وجود دارد و عنوان میشود که چرا دانشگاه صنعت را متحول نکرده، علمی نیست.
رئیس ISC اظهار کرد: دانشگاهی که امکانات کافی دارد و از نظر آزمایشگاهی و زیرساختی شرایط مناسبی دارد، میتواند به صنعت سرویس دهد. بضاعت دانشگاههای فعلی و بضاعت فناوری و امکانات ما همین است که در حال حاضر بروز کرده است.
با سیاستگذاری اشتباه، رتبه علمی کشور از دست میرود
وی با بیان اینکه ما باید جایگاه علمی خود در دنیا را نیز حفظ کنیم، گفت: ما از نظر آثار علمی در پایگاه وب آو ساینس رتبه 17 و در اسکوپوس رتبه 15 را داریم. اگر به این موضوع بیتوجه باشیم و با سیاستگذاریهای اشتباه باعث تضعیف آن شویم، این جایگاه را از دست میدهیم.
فاضلزاده با اشاره به اینکه در برنامه هفتم توسعه که بهزودی ابلاغ میشود، دستیابی به رتبه 14 جهانی در انتشارات علمی هدفگذاری شده است؛ گفت: در حال حاضر در اسکوپوس که حدود 20 درصد اسناد بیشتری را شامل میشود، ما موقعیت 15 را داریم و در برنامه هفتم توسعه، هدف دستیابی به رتبه 14 در اسکوپوس قرار داده شده است. ما به بررسی این موضوع پرداختیم که دستیابی به رتبه 14 در اسکوپوس سادهتر است یا اینکه در وب آو ساینس از رتبه 17 به 14 برسیم. بررسیها نشان داد که ما در وب آو ساینس حدود 5 هزار سند علمی عقب هستیم، ولی در اسکوپوس برزیل به تنهایی با 20 هزار سند در مقابل ما قرار دارد.
وی خاطر نشان کرد: یعنی دستیابی به رتبه 14 در وب آو ساینس، با یک و نیم تا دو برابر کردن بودجه و امکانات میتواند محقق شود؛ ولی در اسکوپوس برای پشت سر گذاشتن برزیل و دستیابی به رتبه 14 باید تقریباً بودجه پژوهش را 3 برابر کنیم.
رئیس ISC در مورد رقبای علمی ایران، توضیح داد: رقیب اصلی ما از نظر وزنی، اقتصادی و جمعیتی، کشور ترکیه است، ولی عربستان سرمایهگذاری بسیار سنگینی در این زمینه کرده است و ممکن است در 2 تا 3 سال آینده دوشادوش ما قرار بگیرد.
رشد علمی ما از عربستان و ترکیه کمتر بوده است
وی با اشاره به از دست رفتن رتبه نخست ایران در برخی رشتهها در سال 2022 گفت: اگرچه ایران در سال 2022 در برخی رشتهها رتبه اول را از دست داده است؛ اما در برخی دیگر همچنان نسبت به کشورهای اسلامی پیشتاز است. برای نمونه کشور در بازه زمانی 2012 تا 2021 در 9 رشته از یازده رشته مهندسی رتبه اول را داشته است. به علاوه در همه رشتههایی که جایگاه نخست را از دست دادهایم، لزوما با کاهش آثار علمی روبرو نبودهایم؛ بلکه حتی رشد نیز داشتهایم. اما میزان رشد ما از عربستان و ترکیه کمتر بوده است. همچنین در برخی رشتهها با فاصله اندکی بعد از این دو کشور قرار گرفتهایم.
فاضلزاده با بیان این موضوع که قرار گرفتن ما در بین 15 کشور اول جهان، نشاندهنده اقتدار است، اظهار کرد: الان که شرایط منطقه ناپایدار است، روی ایران حساب دیگری میشود. این نشان میدهد که جریان دانشی پشتیبان این موضوع بوده است و در این بخش به خوبی فعالیت شده است. تولید علم ما در بخش مهندسی پزشکی و کشاورزی کارساز است. اگر یک مقدار اهتمام بیشتری شود، اثرگذاری بیشتری خواهیم داشت. ما در بخش بینالملل، در علوم انسانی اجتماعی تولیدات کمی داریم که باید به این موضوع توجه بیشتری شود.
رئیس ISC به موضوع سکوهای علم و فناوری پرداخت و گفت: یکی از اقداماتی که در دولت سیزدهم انجام دادیم، موضوع سکوهای علم وفناوری بوده است. از نظر تصویب قوانین و مقررات ملی، تکلیف 5 سال آینده ما مشخص است. سکوی نظام ایدهها و نیازها (نان) به عنوان پنجره واحد نظام ملی علوم، تحقیقات و فناوری در شورای عالی عتف تصویب شده است.
هدفگذاریهای برنامه هفتم توسعه برای نظام علم و فناوری
وی به اهداف نظام آموزش عالی در برنامه هفتم توسعه پرداخت و گفت: در برنامه هفتم توسعه اهداف کمی برای ارتقای نظام علمی، فناوری و پژوهشی کشور تعیین شده که یکی از آنها دستیابی به رتبه 14 تولید است. همچنین مشخص شده که سرانه سالانه مقالات نمایه شده در پایگاههای بینالمللی به ازای هر عضو هیئت علمی به 1.5 مقاله باید برسد که در حال حاضر 0.75 است. این قانون است و مؤسسه ISC باید این موضوع را رصد و پایش کند.
فاضلزاده با اشاره به تاکید قانون برنامه هفتم توسعه به پایاننامهها و رسالههای تقاضامحور و نیازمحور، گفت: بر اساس این قانون در پایان برنامه هفتم، باید 10 درصد از پایاننامهها و رسالههای علوم انسانی نیازمحور باشند. در سایر گروهها غیر از علوم انسانی، این میزان باید به 20 درصد برسد. بر اساس یکی از گزارشهای مرکز پژوهشهای مجلس، در حال حاضر این میزان در حدود 2 تا 3 درصد است.
وی با اشاره به راهاندازی سامانه «نان» گفت: در این مدت سامانه ایدهها و نیازها فعال شده است. در این نظام، برای هر ایده و نیاز یک مقاله تولید شده و برای هر مقاله یک کد DOR اختصاص داده میشود و این کار از انجام پژوهشهای تکراری نیز جلوگیری میکند.
فاضلزاده به چالشهای کاربردی کردن پژوهشها پرداخت و گفت: مسائلی مانند پایین بودن سهم بودجه پژوهش از بودجه کل کشور، کمتر بودن روند رشد آثار علمی از برخی کشورهای اسلامی، ضعف نظامهای جذب استاد و دانشجو و همچنین مهاجرت، تحریمهای ناجوانمردانه و تبعیضها علیه پژوهشگران و نهادهای علمی، ارتقاء و حتی حفظ جایگاه علمی، سیاستگذاری و سرمایهگذاری رقبا و کمگرایی ارزیابی پژوهشها؛ چالشهای بخش مقالهمحوری هستند.
وی ادامه داد: همچنین موضوعاتی مانند عدم انجام پژوهشهای مشترک بین صنعت و دانشگاه، ضعف تجهیزات آزمایشگاهی، عدم اشتراک منابع و امکانات دانشگاه و صنعت، ضعف توسعه صنایع علمبنیان و فناوریبنیان، ارتباط ضعیف پارکهای علم و فناوری با دانشگاهها، عدم کاربردی کردن و تجاریسازی دانش تولید شده در دانشگاهها و وابستگی صنایع و شرکتها به محصولات آماده وارداتی، چالشهای بخش مسئلهمحوری هستند.
رئیس ISC با بیان اینکه پنجره واحد علوم، تحقیقات و فناوری کشور میتواند به حل بخشی از این مشکلات کمک کند، گفت: در حال حاضر در ISC در حال تکمیل پایگاه داده هستیم تا شبکه ارتباطی شکل بگیرد.
منبع: خبرگزاری آریا
کلیدواژه: برنامه هفتم توسعه وب آو ساینس فاضل زاده علم و فناوری بودجه پژوهش مسئله محوری مقاله محوری حال حاضر دانشگاه ها پژوهش ها رشته ها رئیس ISC
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۱۳۸۴۴۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پاسخ خبرگزاری مجلس به گزارشها درباره مرکز پژوهشها
به گزارش «تابناک» به نقل از خبرگزاری خانه ملت، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با بیش از ربع قرن فعالیت به جایگاهی رسیده که گزارشها و اظهارنظرهای آن، بهعنوان مرجعی مستقل از نگاههای جناحی و سیاسی، محل استناد گزارشهای اثرگذار کشور قرار میگیرد. چه بسا در دورههای مختلف مجلس، نگاه کارشناسی این مرکز حتی خلاف نظر رئیس یا اعضای هیئترئیسه یا اکثریت نمایندگان مجلس بوده است که این خود بیانگر استقلال فکری این مرکز بوده است. این بعد کارشناسی و استقلال در طول سالها انباشت تجربۀ علمی به دست آمده است.
اما این دیدگاه مستقل و کارشناسی گاه به مذاق برخی خوش نیامده و انتقادهایی غیرکارشناسی و غیرعلمی را برانگیخته است. با نگاهی به رویکرد رسانههای دولتهای گذشته نیز این انتقادهای غیرکارشناسی دیده میشود و میتوان شواهد آنها را در بایگانیهای اینترنتی پیدا کرد. اکنون نیز همچون گذشته، به نظر میرسد این انتقادها در پایان دورۀ عملکرد مجلس یازدهم شدت بیشتری هم پیدا کرده است، رویکردی که با رگههای مغرضانه و سیاسیکاریهای جانبدارانه بهدنبال تخریب این نهاد و حتی دخالت در فرآیند ادارۀ آن است.
طی هفتههای اخیر، و پس از انتشار گزارشهای مرکز پژوهشهای مجلس در حوزههای مختلف، برخی رسانههای داخلی تیترهایی بیدقت از این گزارشها استخراج کردند و گاه رسانههای فارسیزبان معاند برداشتهایی مغرضانه از آن گزارشها به مخاطبان خود ارائه کردند. پس از بازنشر این مطالب در فضای رسانهای، رسانههای دولت، همچون ایرنا و ایسنا، سراسیمه و آشفته بهجای توجه به اصل گزارش، خوانش آن و داشتن رویکرد حل مسئله، حمله به مرکز پژوهشهای مجلس را در دستور کار خود قرار دادند.
نمونۀ بارز این گزارشها و بازیخوردن رسانههای دولت را میتوان در موارد زیر به عینه مشاهده کرد:
یکی از این موارد، انتشار گزارش «بررسی مفهوم هزینههای کمرشکن سلامت و سیاستهایی برای محافظت مالی» توسط مرکز پژوهشهای مجلس بود. یک روز پس از انتشار این گزارش، برخی رسانهها آن را بازنشر و دستمایۀ خبرسازی خود کردند. وزارت بهداشت نیز، در اقدامی شتابزده، جوابیهای نسبت به این گزارش داد. فردای آن روز هم، خبرگزاری ایرنا بهطور ناصواب مصاحبههایی علیه مرکز پژوهشهای مجلس منتشر کرد، ناصواب از آن جهت که نگاهی به آمار استنادشده در این گزارش نشان میداد دورۀ مورد مطالعه بهکلی مربوط به بازۀ زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ است و عملکرد حوزۀ سلامت در دولت قبل بررسی شده است. حتی آمار و مستندات این گزارش نیز از دل آمار مرکز ملی آمار ایران استخراج شده است که مرکزی است ذیل سازمان برنامه و بودجه و معاونت ریاست جمهوری.
در نمونهای دیگر، مرکز پژوهشهای مجلس گزارشی منتشر کرد با عنوان «بررسی وضعیت گردشگری داخلی از منظر دسترسپذیری برای اقشار مختلف جامعه و ارائۀ بسته تقنینی». پس از انتشار، برخی رسانههای داخلی و رسانههای معاند با تیتر «حذف سفر از سبد خانوار» برای این گزارش خبر ساختند. این تیتر عصبانیت خبرگزاری ایسنا و وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را هم برانگیخت و بهانۀ هجمه علیه این مرکز شد. درحالیکه در هیچ کجای این گزارش مستند، اشارهای به «حذف سفر از سبد خانوار» یا حتی مضمون آن نشده است. بلکه باز هم این گزارش براساس آمار مرکز ملی آمار ایران نگاشته شده بوده و حتی بالاتر از آن: این آمار مربوط به سالهای پیش از ۱۴۰۰ بوده. این نشان میدهد یک نفر در رسانههای دولت حتی صفحۀ چکیدۀ این گزارش را نخوانده است تا پس از آن دستبهقلم شود و علیه مرکز پژوهشها بنویسد.
در دورههای مختلف فعالیت مرکز پژوهشهای مجلس، مرسوم است که در زمان بررسی بودجه در مجلس شورای اسلامی گزارشهای کارشناسی این مرکز در حوزههای مختلف ارائه شود تا نمایندگان با افق دید بازتری در تصویب بودجه تصمیم بگیرند. در سال جاری نیز، این گزارشها بهصورت مستمر تهیه و منتشر شدند. پس از انتشار یک گزارش با عنوان «بررسی بخش دوم لایحۀ بودجۀ سال ۱۴۰۳ کل کشور (۱۰): بودجۀ حامی فقرا (ظرفیتهای فقرزدایی لایحۀ بودجه)» برخی اطلاعات گزارش از گزند تیترسازی همان رسانههای در امان نماند. این رسانهها با استناد اشتباه به این گزارش از گسترش فقر در جامعه خبر دادند، درحالیکه در همان ابتدای گزارش اشاره شده است که رویکرد انقباضی بودجه کسری تراز عملیاتی بودجه را کاهش میدهد و به همین دلیل تورم را کاهش و وضعیت فقر را در کشور بهبود میبخشد. اما باز هم رسانههای دولت این گزارش را نخواندند و دست به قضاوتهای نابجا زدند. یا مثال دیگر، گزارشی که در آن به رشد محرومیتزدایی بهدلیل اقدامات دولت اشاره شده بود. البته که این نمونهها منحصر به همین چند مثال نیست، اما، چون مجال آن نیست آن را موکول به وقتی دیگر میکنیم.
خبرگزاری ایرنا نیز در رویکرد سیاسی خود تیترخوانی را به خوانش دقیق گزارش ترجیح داده و در آخرین اقدام خود نوشته است «گزارشهای مرکز پژوهشهای مجلس دربارۀ لایحۀ بودجۀ ۱۴۰۳ و سایر موضوعات اقتصادی به مذاق رسانههای آن سوی آب خوش آمده. گویا این مرکز به محلی برای تهیۀ گزارشهای منفی علیه وضعیت اقتصادی و اجتماعی ایران تبدیل شده و هیچ اقدام مثبتی در کشور صورت نمیگیرد که به چشم مسئولان مرکز بیاید». درحالیکه نگاهی حتی نهچندان عمیق به گزارشهای مرکز پژوهشهای مجلس نشان از توجه به نقاط و اقدامات مثبت دولت دارد و اگر نقدی صورت گرفته، راهکارها و پیشنهادهایی برای رفع آنها پیشنهاد شده است. گفتنی است تاکنون بیش از ۶۰۰ نامۀ راهبری برمبنای گزارشهای مرکز پژوهشهای مجلس به دولت محترم و دستگاهها و وزارتخانههای مختلف ارسال شده و در آنها راهکارهایی برای رفع مشکلات ارائه شده است.
آیا دولت محترم آنقدر از عملکرد خود مطمئن است که سایر نهادها و مراکز پژوهشی را به دروغگویی و سیاهنمایی متهم میکند؟ آیا شایسته نیست حتی اگر نقدی کارشناسی هم به دولت وارد شد، با نگاه علمی و کارشناسی و بهدور از همهمههای رسانهای به آن پرداخته شود؟ یا اگر نگاه انتقادی و غیرواقعبنیانه ازسوی رسانههای داخلی و معاند خارجی با استناد به گزارشی علمی یک مرکز صورت گرفت، بهتر نیست بهجای تأختن به آن مرکز علمی از دل همان گزارش در حمایت از عملکرد دولت سخن گفت و جواب رسانهها را بهصورت رسانهای داد؟ اگر تاب و تحمل نقد کارشناسانه هم در دولت وجود ندارد، پس اساساً چگونه باید متوجه مشکلات شد؟ واقعاً رسانههای دولت تفاوت تخریب و نقد کارشناسانه را از یکدیگر تشخیص نمیدهند؟
رسانههای دولتی در این هجمه به غیرمستندبودن آمارها در گزارشهای مرکز پژوهشهای مجلس اشاره میکنند، درحالیکه این آمارها برگرفته از مرکز ملی آمار ایران است و تمامی روشها و رویکردها روشی علمی و پژوهشی دارد.
خبرگزاری ایرنا در اقدام اخیر خود حتی پا را فراتر نهاده و هدف اصلی خود از این رویکرد را عیان کرده است، یعنی تلاش برای دخالت در فرایند انتخاب رئیس مجلس. این خبرگزاری نوشته است «انتظار میرود با تشکیل مجلس جدید و تغییر مدیریت مرکز پژوهشهای مجلس، این نهاد تحقیقاتی به وظیفۀ اصلی خود بازگردد و مجدداً به بازوی مشورتی نمایندگان مجلس برای بررسی لوایح و طرحها تبدیل شود. برای فعالیتهای سیاسی، فضای کافی در کشور وجود دارد و نیازی به آلودهکردن مرکز پژوهشها نیست».
بد نیست رسانۀ محترم دولت نگاهی به قانون اساسی و اصل استقلال قوا بیندازد. به نظر میرسد این رسانه در جایگاهی نیست که بتواند برای تعیین مدیران مجلس تکلیف تعیین کند یا آرزوهای خود را در رسانهای که از بودجۀ عمومی ارتزاق میکند بیان کند. این تلاش حتماً مخالف مشی و تأکیدهای رئیسجمهوری محترم است و اگر کسانی در ایرنا یا گوشهوکنار دولت چنین فکری را در سر میپرورانند بهتر است نگاهی به فرمایشهای داهیانۀ رهبر معظم انقلاب بیندازند.
در آخر باید عنوان کرد که رسانههای دولت بهتر است بهجای حاشیهسازیهایی که بازنمایی منفی برای جامعه دارد و بازیچۀ دست رسانههای معاند قرار میگیرد، در راستای همافزایی و همدلی بهمنظور پیشبرد اهداف متعالی کشور بهویژه بهبود معیشت مردم گام برداریم و موضوعات فرعی را ارجح بر موضوعات اصلی کشور ندانیم.